راز عشاء ربانی

عشاء ربانی (شام خداوند یا مشارکت) مهمترین و پرکاربردترین راز کلیسا در همه شاخه های مسیحیت می باشد .

عشاء ربانی طبق ایمان کلیساهای رسولی (ارتودکس و کاتولیک) راز است و نه سنبل.

کلمات مشارکت و پاره کردن نان (عشاء ربانی) با همدیگر در ارتباط هستند. (اعمال 2:42)

در راز عشاء ربانی مشارکت با خدا و مشارکت با بدن مسیح (کلیسا) بسیار مهم می باشد.

این رازی است که فقط مسیحیان می توانند در آن شرکت کنند و افرادی که تعمید دارند. افرادی که توبه نکرده اند و یا در گناه هستند و یا کسی را نبخشیده اند و یا نسبت به شخصی گناه کرده و از او طلب بخشش نکرده اند نمی توانند در این راز شرکت کنند و شرکت آنها در این راز برای آنها محکومیت می آورد نه برکت.

یکی از پدران کلیسا[1] چنین گفته است : “راز عشاء باعث اتحاد مسیح با ایماندران و ایمانداران با مسیح می شود.”

مطابق انجیل راز عشاء ربانی (شام خداوند) توسط مسیح در شب عید فصح برقرار گردید.

۲۶چون هنوز مشغول خوردن بودند، عیسی نان را برگرفت و پس از شکرگزاری، پاره کرد و به شاگردان داد و فرمود: «بگیرید، بخورید؛ این است بدن من.»۲۷سپس جام را برگرفت و پس از شکرگزاری آن را به شاگردان داد و گفت: «همۀ شما از این بنوشید.۲۸این است خون من برای عهد [جدید] که به‌خاطر بسیاری به‌جهت آمرزش گناهان ریخته می‌شود (متی 26)

۲۲هنوز مشغول خوردن بودند که عیسی نان را برگرفت و پس از شکرگزاری، پاره کرد و به شاگردان داد و فرمود: «بگیرید، این است بدن من.»۲۳سپس جام را برگرفت و پس از شکرگزاری، به آنها داد و همه از آن نوشیدند.۲۴و بدیشان گفت: «این است خون من برای عهد [جدید] که به‌خاطر بسیاری ریخته می‌شود. (مرقس 14)

۱۷پس جامی برگرفت و شکر کرد و گفت: «این را بگیرید و میان خود تقسیم کنید.۱۸زیرا به شما می‌گویم که تا آمدن پادشاهی خدا دیگر از محصول مو نخواهم نوشید.»۱۹همچنین نان را برگرفته، شکر کرد و پاره نمود و به آنها داد و گفت: «این بدن من است که برای شما داده می‌شود؛ این را به‌یاد من به‌جا آرید.»۲۰به همینسان، پس از شام جام را برگرفت و گفت: «این جام، عهد جدید است در خون من، که به‌خاطر شما ریخته می‌شود. (لوقا 22)

.۵۱مَنَم آن نان زنده که از آسمان نازل شد. هر‌کس از این نان بخورَد، تا ابد زنده خواهد ماند. نانی که من برای حیات جهان می‌بخشم، بدن من است.» پس جدالی سخت در میان یهودیان درگرفت که «این مرد چگونه می‌تواند بدن خود را به ما بدهد تا بخوریم؟»۵۳عیسی به ایشان گفت: «آمین، آمین، به شما می‌گویم، که تا بدن پسر‌انسان را نخورید و خون او را ننوشید، در خود حیات ندارید.۵۴هر‌که بدن مرا بخورَد و خون مرا بنوشد، حیات جاویدان دارد، و من در روز بازپسین او را بر‌خواهم خیزانید.۵۵زیرا بدن من خوردنی حقیقی و خون من آشامیدنی حقیقی است.۵۶کسی که بدن مرا می‌خورَد و خون مرا می‌نوشد، در من ساکن می‌شود و من در او.۵۷همانگونه که پدرِ زنده مرا فرستاد و من به پدرْ زنده‌ام، آن که مرا می‌خورد نیز به من زنده خواهد بود.۵۸این است نانی که از آسمان نازل شد؛ نه مانند آنچه پدران شما خوردند، و با اینحال مردند؛ بلکه هر‌کس از این نان بخورد، تا ابد زنده خواهد ماند.» (یوحنا 6)

به منظور پیروی از دستور عیسی مبنی بر مشارکت با بدن و خون مسیح، در قرن اول رسولان به همراه نوایمانان در خانه ها جمع می شدند و طی مشارکت برادرانه شام آگاپه را که شامل  انجام راز عشاء که یادآوری کار مسیح بود و خوردن شام یادآوری شام آخر بود را صرف می کردند.

در کتاب اعمال رسولان نوشته شده است. “۴۲آنان خود را وقف تعلیم یافتن از رسولان و رفاقت و پاره کردن نان و دعا کردند.….۴۶ایشان هر روز، یکدل در معبد گرد می‌آمدند و در خانه‌های خود نیز نان را پاره می‌کردند و با خوشی و صفای دل با هم خوراک می‌خوردند ” (اعمال 2) همچنین مشاهده می کنیم که کلیسا این عمل را از همان ابتدا بصورت منظم انجام میداد . “۷در نخستین روز هفته، برای پاره کردن نان گرد هم آمدیم. پولُس برای مردم موعظه می‌کرد، و چون تصمیم داشت روز بعد آنجا را ترک گوید، سخنانش تا نیمه‌های شب به‌درازا کشید …. ۱۱سپس بالا رفت و نان را پاره کرد و خورد. او تا سحر به گفتگو با ایشان ادامه داد، و بعد آنجا را ترک گفت” (اعمال 20)

پولس رسول هم با تائید این موضوع که راز عشاء توسط مسیح پایه گذاری شده است . (اول قرنتیان 11 آیات 23 الی 26) در خصوص نحوه انجام آن در کلیسای اولیه توضیحاتی ارائه می دهد. “.۱۶آیا جام برکت که آن را مبارک می‌خوانیم، شریک شدن در خون مسیح نیست؟ و آیا نانی که پاره می‌کنیم، شریک شدن در بدن مسیح نیست؟۱۷از آنجا که نان یکی است، ما نیز که بسیاریم، یک بدن هستیم، زیرا همه از یک نان بهره می‌یابیم ” (اول قرنتیان باب 10) نان سمبلی از راز عشاء و بدن مسیح می باشد که در کلیسای اولیه به همراه شام آگاپه برگزار می شد. مسیحیان اولیه هفته ای 4 روز دور هم جمع می شدند و ضمن اجرای راز عشاء و یادآوری مرگ مسیح و خوردن شام ، قسمتی از غذا را هم برای کمک به فقیران کنار می گذاشتند. از زمان رسولان راز عشاء بصورت مراسمی خاص انجام می شد و با گذشت زمان با اضافه شدن دعا و سرودهای روحانی و قرائت ها به آن غنی تر شده است. راز عشاء ربانی همچنین “قربانی بدون خون” نیز نامیده می شود.

راز عشاء ربانی در مراسم کلیسای ارامنه :

به صورت رازگونه ای پسر خدا بر روی مذبح مقدس به جهت آمرزش و بخشش گناهان ما قربانی می شود . بوسیله صلیب مسیح ، مراسم قربانی عهد عتیق که بوسیله خون حیوانات گناهان آمرزیده می شد ،متوقف می گردد و بجای آن در عهد جدید بدن و خون مسیح را داریم  که بسیار موثرتر است از تمام قربانیهای حیوانات و قربانیهای که انسانها انجام می دهند.(عبرانیان 9:14 و 12:24) ولی از آنجائیکه مسیح یکبار برای همیشه بدن و خون خود را در جلجتا به عنوان قربانی ابدی تسلیم کرد ، کلیسا با آماده کردن مذبح مقدس ، بطور مداوم این قربانی ابدی را در دنیا محقق می سازد. مسیح بر روی صلیب با مرگش انانها را نجات داد و با خدای پدر آشتی داده و وارث حیات ابدی ساخت.

گریگور تاتواتسی  [2]:” به وسیله راز عشاء ربانی ، ایماندار با خدا در مشارکت قرار می گیرد. (خدا در ایماندار ساکن می شود ). بوسیله جسمی که از نسل آدم یافتیم فرزند آدم محسوب می شویم ولی بوسیله بدن مسیح فرزند خدا و مسح شده (مسیحی) می شویم.بوسیله جسم آدم ما زمینی و جسمانی محسوب می شویم ولی بوسیله بدن مسیح آسمانی و روحانی محسوب می شویم. بوسیله بدن آدم مرگ را به ارث می بریم ولی بوسیله بدن مسیح حیات ابدی را. “

بجز مشارکت بین ایماندارن و مسیح ، بوسیله این راز مسیحیان نیز بعنوان یک بدن باهمدیگر در مشارکت قرار می گیرند. بوسیله نان و شراب تقدیس شده ، در روح کسانیکه آن را دریافت می کنند خدا فرود می آید و آنها را تقویت بخشیده ، الهام می کند ، حیات می بخشد و از وضعیت ضعیف و گناهکار انانیشان بلند می کند. خدای ماوراء الطبیعه با ورود در انسان موقتی و فانی ، بوسیله حیات الهیش حیاتی تازه به دریافت کننده راز عشاء (بدن و خون مسیح) عطا می کند.

بوسیله اجرای راز عشاء ، کلیسای مرئی و کلیسای نامرئی[3] ، کلیسای مبارز[4] و کلیسای پیروز[5] با اتحاد باهم یکی می شوند .

شی و ماده مورد استفاده در راز عشاء

شی های استفاده شده در راز عشاء نان و شراب هستند. چونکه بوسیله تجسم مسیح و فدیه الهی اش ایمانداران از طبیعت کهنه و سقوط کرده بلند می شوند ، ایمانداران موظفند به منظور تشبه به مسیح بدن و خون مسیح را بپذیرند. در طی مراسم راز عشاء بوسیله حضور و قوت روح القدس نان و شراب تبدیل به بدن و خون مسیح می شوند. [6] البته قابل توضیح است که طبق ایمان کلیسای ارتودکس نان و شراب ماهیت فیزیکی خود را ازدست نمی دهند بلکه حضور روحانی عیسی مسیح را در خود می پذیرند .

گریگور تاتوتسی چنین می گوید : “همانطور که نان از دانه های زیاد گندم و شراب از دانه های زیاد انگور تشکیل شده اند ، همانطور  بدن مسیح کلیسا نیز اتز اعضای بسیار تشکیل شده است. “

نان استفاده شده در مراسم بدون خمیر مایه[7] (فطیر) می باشد همانطور که مسیح و یهودیان مراسم عید فصح را اجرا می کردند. شراب هم همانطور که در شام آخر بود شرابی است که هیچ چیز از جمله آب به آن اضافه نشده باشد.[8]

مجری راز عشاء :

فقط روحانی دستگذاری شده و مسح شده (کاهن) شامل کشیش ، راهب و اسقف می تواند مراسم قربانی مقدس را انجام دهد. کاهن با ریز ریز کردن بدن مسیح (نان) و اغشتن آن در خون مسیح (شراب) ، عشاء مقدس را در دهان ایمانداران می گذارد.

شرایط ضروری برای دریافت راز عشاء

راز عشاء یادآوری تجسم ، زحمات ، مصلوب شدن ، خون مسیح ، تدفین و قیامش می باشد. بنابرین لازم است هم شخصی که راز را انجام میدهند و هم کسانیکه بدن و خون مسیح را دریافت می کنند بایستی بصورت جدی موارد زیر را درنظر داشته باشند.

·         ایماندار بایستی تعمید و تدهین شده باشد تا مسیحی بودن او مسجل باشد.

·         ایماندار میبایست ایمان داشته باشد که بوسیله راز عشاء خون و بدن مسیح را دریافت می کند و نه نان و شراب معمولی.

·         قبل از دریافت عشاء میبایست ایماندار به گناهان خود اعتراف و از آنها توبه نماید (جیران گناه و تصمیم و اقدام جدی در خصوص عدم اجرای مجدد گناه از مراحل اصلی توبه هستند.) و با پذیرش آمرزش خدا بصورت روحانی برای دریافت عشاء آماده باشد.

·         قبل از دریافت عشاء ، ایماندار باید خود را تفتیش نموده  ، و کسانی را که به او بدی کرده اند ببخشد و نسبت به کسانی که او نسبت به آنها بدی کرده است بخشش بطلبد و در جبران خسارات وارده بر آنها باشد.

·         معمولا میبایست عشاء ربانی را بصورت روزه دریافت کرد (نه خوردن و نه آشامیدن). بیماران و افراد خاص استثنا هستند.

·         ایماندار بایستی خود را تفتیش نموده و زندگی خود را شایسته دریافت بدن و خون مسیح بسازد.

·         به منظور دریافت بدن و خون مسیح ببایستی از ابتدای مراسم راز عشاء بود و در دعاها و سرودها و قرائت ها مشارکت داشت.

پس هر‌که به‌شیوه‌ای ناشایسته نان را بخورد و از جام خداوند بنوشد، مجرم نسبت به بدن و خون خداوند خواهد بود .۲۸امّا هر‌کس پیش از آنکه از نان بخورد و از جام بنوشد، خود را بیازماید.۲۹زیرا هر‌که بدون تشخیصِ بدن بخورد و بنوشد، در واقع محکومیت خود را خورده و نوشیده است.۳۰از همین‌روست که بسیاری از شما ضعیف و بیمارند و شماری هم خفته‌اند.۳۱امّا اگر بر خود حکم می‌کردیم، بر ما حکم نمی‌شد.۳۲پس آنگاه که خداوند بر ما حکم می‌کند، تأدیب می‌شویم تا با دنیا محکوم نگردیم. (اول قرنتیان 11)

کلیسای ارامنه بر خلاف سایر کلیسا به بچه ها هم عشاء می دهد چونکه آنها با داشتن تعمید و تدهین نبایستی از برکات الهی جسم و خون مسیح محروم شوند.

راز عشاء در کلیسای کاتولیک رومی

کلیسای کاتولیک مانند کلیسا ارامنه از نان بدون خمیر مایه استفاده می کند ولی با شراب به عنوان خون مسیح کمی آب ولرم مخلوط می کند. این قسمت در کلیسای کاتولیک از قسمتی اقتباس شده است که در روی صلیب سربازی با نیزه ای بر پهلوی عیسی می زند و آب و خون می آید . (یوحنا 19:36) البته اضافه شدن اّ بر شراب بعدها در این کلیسا رایج شده است. البته اضافه کردن آب به شراب جنبه الهیاتی هم دارد که به طبیعت مسیح بر می گردد که در شورای کالدستون آن کلیسا پذیرفت.

تفاوت دیگر در این است که بر خلاف اعتقاد کلیسای ارامنه که نان و شراب تبدیل به خون و بدن می شوند ولی ماهیت نان و شراب خود را حفظ می کنند و بوسیله روح القدس قوت روحانی می یابند. در کلیسای کاتولیک نان و شراب ماهیت آنها به بدن و خون تبدیل می شود و دیگر نان و شراب نیستند.

در کلیسای لاتین راز عشاء فقط به بزرگسالان می دهند . ایمانداران معمولی فقط بدن مسیح را دریافت می کنند و خون مسیح توسط کاهنان نوشیده می شود.

کلیسای روم شرقی

نه فقط آب به شراب بلکه خمیر مایه هم به نان اضافه می کنند.

کلیساهای پروتستان

بعضی از کلیساهای پروتستان عشاء ربانی را راز می دانند و برخی فقط سمبل. ولی اکثر آنها نمی پذیرند که نان و شراب تبدیل به خون و جسم مسیح می شود و عملا قربانی مسیح اتفاق می افتد. اکثر پروتستانها راز عشاء را به عنوان یادآوری کار مسیح انجام می دهند.  مارتین لوتر گفته است : ” مسیح در نان و با نان حضور دارد”